گزارش، گرجستان در کشاکش روسیه و غرب - مجله پیامک

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، دیوید زالکالیانی و سرگئی لاوروف وزاری امور خارجه گرجستان و روسیه در تاریخ 26 سپتامبر در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار کردند. این دیدار، نخستین ملاقات در سطح وزرای میان دو کشور از زمان وقوع جنگ پنج روزه سال 2008 بود که در جریان آن ارتش روسیه دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی را اشغال نموده و از گرجستان جدا کرد. سرزمین آبخازیا در جنگی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری در سال های 1992 و 1993 میلادی رخ داد از گرجستان جدا شد، و در سال 1999 رسماً اعلام خودمختاری کرد. این حرکت، آبخازیا را با تحریم های بین المللی روبرو کرد. نیروهای نظامی روسیه و گرجستان در سال 2008 بر سر دو منطقه جدایی طلب آبخازیا و اوستیای جنوبی درگیری نظامی داشتند. بعد از جنگ پنج روزه در ماه آگوست سال 2008 بین گرجستان و روسیه، مسکو رسماً دو جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخت و این مسئله یکی از دلایل افزایش تیرگی روابط بین مسکو و تفلیس شده است. در حالی که گرجستان کنترل خود بر آبخازیا و اوستیای جنوبی را بطور کامل از دست داده، مقامات تفلیس و اکثر کشورهای عضو سازمان ملل، این دو جمهوری را قانوناً بخشی از خاک گرجستان می دانند.

پس از دیدار وزرای امور خارجه گرجستان و روسیه، وزارت امور خارجه روسیه طی بیانیه ای گفت در دیدار مذکور که به میانجی گری سوئیس در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک صورت گرفت، روابط دوجانبه و مسائل امنیتی منطقه ای مورد بحث و آنالیز قرار گرفته است. وزیر امور خارجه گرجستان نیز به رسانه های کشورش گفت که طی 11 سال گذشته چنین دیداری صورت نگرفته بود. زالکالیانی با بیان اینکه در این دیدار مساله اوستیای جنوبی را مورد بحث قرار داده اند، گفت که اوستایی جنوبی - تحت حمایت روسیه - به گسترش مرزهای خود با گرجستان ادامه می دهد. دبیر کل سازمان ملل نیز با ابراز خرسندی از فراهم شدن شرایط برای دیدار وزرای خارجه روسیه و گرجستان، ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به تقویت امنیت در منطقه قفقاز جنوبی یاری کند. (1).

این دیدار به نتیجه خاص و جدیدی منجر نشد. اما لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دو روز پیش از دیدار با همتای گرجستانی اش در مصاحبه با روزنامه کومرسانت چاپ مسکو تاکید نمود که کرملین می تواند در مدت زمان اندکی تحریم پروازهای مستقیم از روسیه به گرجستان را لغو کند. در تاریخ 20 ژوئن از سوی نیروهای مخالف دولت گرجستان و در اعتراض به سفر هیات مجلسی روسیه به این کشور برای شرکت در مجمع بین مجلسی کشورهای ارتدکس در تفلیس تظاهراتی برگزار گردید. مخالفان در اعتراض به این اقدام، به مجلس گرجستان حمله نموده و وارد ساختمان شدند. در نتیجه نشست این مجمع تعطیل شد و هیئت روسی مجبور به ترک گرجستان شد. در تایخ 21 ژوئن نیز پوتین رییس جمهوری روسیه در واکنش به این اتفاقات دستور توقف پرواز هواپیماهای مسافربری این کشور از 8 ژوئیه به گرجستان را صادر کرد. لاوروف به روزنامه کومرسانت گفت: شخصا معتقد هستم که آغاز به کار مجدد پروازها کار درستی است چرا که اکثریت مردم گرجستان به ماهیت تحریک آمیز و مخرب آن چه در مجلس گرجستان رخ داد پی برده اند (2).

از سال 2013 و با روی کار آمدن حزب رویای گرجستان، روسیه کلیه تحریم های مالی اش علیه این کشور را که در زمان ریاست جمهوری میخائیل ساکاشویلی اعمال نموده بود را برداشت. در 6 سال گذشته، محصولات کشاورزی گرجستان از جمله آب معدنی، میوه و سبزیجات به صورت آزادانه به روسیه صادر شده اند. تعداد گردشگران روسی نیز که به گرجستان سفر می کردند نیز سال به سال افزایش می یافت. به گونه ای که بسیاری از هتل داران گرجستانی وام های کلانی را برای ساخت و ساز و گسترش فعالیت های خود گرفتند و سرمایه گذاری هایی زیادی در صنعت گردشگری گرجستان انجام شد. درآمد بخش گردشگری گرجستان در سال حدود 2.5 الی 3 میلیارد دلار است که در کشوری که با مشکل بزرگ بیکاری روبرو است ده هزار شغل ایجاد نموده است.

تحریم های اعمالی روسیه علیه سفرهای هوایی به گرجستان آسیب شدیدی به صنعت گردشگری گرجستان زد. شرکت هواپیمایی گرجستان ایرویز اعلام نموده که حدود 25 میلیون دلار به دلیل تحریم های پروازی روسیه علیه این کشور متحمل ضرر شده است (3). تهداد گردشگران روسی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است با این وجود، تعداد کل بازدیدنمایندگان خارجی به گرجستان هر چند با سرعتی کندتر هم چنان روند رو به رشد خود را حفظ نموده است. با توجه به حمایت های دولت گرجستان، آژانس های مسافرتی توانسته اند که گردشگران آسیایی و اروپایی را به گرجستان جذب نمایند.

البته اظهارات اخیر لاوروف مبنی بر تمایل مسکو به برداشتن تحریم های هوایی چندان تعجب برانگیز نیست. چرا که این تحریم ها باعث نشد تا مسکو به اهداف اصلی خود رسیده و گرجستان را تحت فشار سنگین قرار دهد. تفلیس هم چنان از یکی از مهم ترین اهداف سیاست خارجی اش مبنی بر پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) دست نکشیده است. از سویی نیز درخواست ها و فشارهای داخلی برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با روسیه نیز در داخل گرجستان ایجاد نشده است.

از سال 2013، روسیه روابط مالی اش با گرجستان را ترمیم کرد تا این کشور را از نظر مالی به خودش وابسته کند. گرجستان در حال حاضر به بازارهای روسیه وابسته است اما نه به حدی که روسیه بتواند از این امر به عنوان یک اهرم فشار جدی علیه تفلیس استفاده کند. رهبران احزاب غرب گرای گرجستانی معتقدند که روینمودهای حزب حاکم رویای گرجستان فقط باعث تقویت سیاست های سلطه گرانه روسیه شده است. از نظر آن ها روسیه از یک سو دنبال وابسته کردن اقتصاد گرجستان به خود است و از سوی دیگر نیز حضور نظامی اش در آبخازیا و اوستیای جنوبی را تقویت می کند. به عنوان مثال، خبرگزاری تاس روز 23 سپتامبر گزارش داد که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دستور داده است تا توافق نامه اختصاص بودجه برای نوسازی نیروهای مسلح آبخازیا اجرایی گردد (4).

البته می توان نتیجه گرفت که فشارهای مسکو بر تفلیس به نتیجه رسیده است. پس از بحران ایجاد شده در روابط روسیه و گرجستان به دلیل اعتراضات به حضور هیئت مجلسی روسیه در تفلیس و تظاهرات ها و اعتراضات انجام شده پس از آن، معترضین خواستار برکناری و محاکنه گئورگی گاخاریا وزیر کشور بودند. چند ماه بعد، نه تنها گاخاریا از کار برکنار نشد بلکه به عنوان نخست وزیر گرجستان نیز انتخاب شد. از نظر سیاسیون غرب گرا، این انتصاب در واقع ارسال سیگنال وفاداری از سوی حزب حاکم به پوتین بود. گاخاریا از سیاستمدارن روس گرای گرجستان است (نگاه کنید: نخست وزیر آینده گرجستان چه کسی است؟) .

با نزدیک شدن به انتخابات سال 2020، پیش بینی می گردد که مسکو بتواند با استفاده از آسیب پذیری مالی گرجستان و مسائل بی شماری که خود کشورهای غربی با آن ها روبرو هستند، فشارهایش بر تفلیس را گسترش دهد. کشورهای غربی مرتبا از گرجستان حمایت سیاسی می نمایند و در بعضی موارد نیز دست به حمایت های نظامی می زنند. به عنوان مثال ناتو به طور مرتب تمرینات مشترک نظامی در گرجستان برگزار می کند. قرار است که گرجستان در بزرگ ترین مانور ناتو طی 25 سال اخیر که در سال آینده میلادی برگزار خواهد شد، شرکت کند. بخش هایی از این مانور بزرگ، در خاک گرجستان برگزار خواهد شد (5).

در تاریخ 3 و 4 اکتبر یک هیئت از شورای آتلانتیک شمالی به سرپرستی رز گوتملر معاون دبیر کل ناتو از گرجستان دیدار کرد. در تفلیس، کمیسیون مشترک گرجستان و ناتو به ریاست گوتملر تشکیل جلسه داد. وی در سخنان خود، سفر هیئت شورای آتلانتیک شمالی را نمایشی آشکار از تعهد مداوم ناتو به گرجستان دانست. گوتملر هم چنین تاکید نمود که ناتو به دنبال ارائه حمایت های سیاسی و عملی در زمینه اصلاحات مداوم بخش داخلی و دفاعی گرجستان است. شورای آتلانتیک شمالی (NAC) مهمترین نهاد تصمیم گیری در ناتو بوده و دارای بالاترین اقتدار سیاسی در این سازمان می باشد. این شورا دارای نمایندگانی از تمامی کشورهای عضو است که حداقل هفته ای یک بار تشکیل جلسه می دهند. شورای آتلانتیک همچنین ممکن است در سطوح بالاتری مانند وزرای امورخارجه، وزرای دفاع و سران کشورهای عضو تشکیل جلسه دهد اما به هر حال تصمیم های اتخاذ شده در تمامی سطوح به یک میزان قدرت و اعتبار دارند. این شورا در انظار عمومی نقش بسیار مهمی دارد چرا که با انتشار بیانیه و اعلامیه، سیاست ها و تصمیمات اصلی ناتو را اعلام می کند. شورای آتلانتیک شمالی تنها رکن ناتو است که صندلی خود را مستقیما از پیمان آتلانتیک شمالی به دست آورده است (6).

سوالی که مطرح می باشد این است که آیا این حمایت های سیاسی اروپا از گرجستان کافی است و می تواند عاملی باشد که گرجستان به واسطه آن تصمیم به دور شدن از روسیه بگیرد یا نه. حمایت های سیاسی غرب و ناتو از گرجستان تا به حال به این کشور یاری ننموده است تا مساله اشغال آبخاریا و اوستیای جنوبی از سوی ارتش روسیه حل و فصل گردد. البته این حمایت ها باعث حفظ توازن قوا در مرزهای گرجستان شده و جلوی اقدامات و تجاوزگری های بیش تز از سوی نیروهای نظامی روسیه گرفته شده است. در عین حال، با توجه به وضعیت مالی گرجستان، غرب یاری های بزرگی را به این کشور ارائه داده است. در فوریه امسال کمیسیون اروپا با امضای توافق نامه ای برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری جامع، بازارهای خود را به روی کالاهای گرجستان باز کرد (7). مذاکرات برای ایجاد تجارت آزاد میان گرجستان و ایالات متحده آمریکا نیز در جریان است. با این حال، مسئولیت بهره برداری از این فرصت ها و کاهش وابستگی مالی گرجستان به روسیه به روینمودهای حزب حاکم این کشور بستگی دارد.

1. https:، ، www.aa.com.tr، tr، dunya، rusya-ve-gurcistan-11-yil-sonra-ilk-kez-gorustu، 1595363

2. https:، ، reut.rs، 2mG7D3G

3. https:، ، tn.ai، 2069773

4. https:، ، tass.com، politics، 1079316

5. https:، ، www.wsws.org، en، articles، 2019، 10، 08، nato-o08.html

6. https:، ، civil.ge، archives، 322550

7. https:، ، agenda.ge، en، news، 2019، 311