صیانت از چغازنبیل و محیط پیرامون وظیفه ای ملی و بین المللی - مجله پیامک

نمونه این تعرض ها که چندی است از راه فضای مجازی و رسانه ها به گوش رسیده، تعرض به حریم درجه یک و دو میراث دنیای چغازنبیل است که با شعار اشتغال زایی و فراوری ملی و به بهانه ساخت کارخانه قند در این حریم و بدون دریافت مجوز از میراث فرهنگی و پایگاه میراث دنیای اجرا شده است. اتفاقی که جرقه آن از سال 1397 و با صدور سند حدود 300 هکتار از اراضی حریم درجه یک به نام یک شرکت و فرد بدون توجه به استعلام از پایگاه میراث دنیای چغازنبیل زده شد که البته با شکایت میراث فرهنگی این تعرض متوقف شد.

با وجود این، به تازگی از سوی دادگاه رأی منع تعقیب برای متعرضان به حریم چغازنبیل صادر شد و شواهد حاکی از این است که متولیان کارخانه قند با تصور این که با توجه به رأی دادگاه می توانند دوباره کار خود را شروع نمایند، بار دیگر در حریم چغازنبیل حضور یافتند، از این رو پایگاه میراث دنیای چغازنبیل با استقرار نیروهای یگان حفاظت در منطقه درصدد است تا به محض دیدن اولین تحرکات در منطقه گزارش های لازم را ارائه و به وسیله مسئولان محلی پیگیری های لازم را انجام دهد.

معبد چغازنبیل در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش و 35 کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، این سازه در سال 1979 (1348 هجری شمسی) نخستین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث دنیای یونسکو جای گرفت و جامعه بین المللی برای آن ارزش فوق العاده و استثنایی قایل است. میراث دنیای یونسکو مجموعه مکان های فرهنگی یا طبیعی ثبت شده در سازمان دنیای یونسکو است که به صورت فهرستی توسط کمیته میراث دنیای این سازمان برگزیده شده و یا می شوند. سایت هایی که در فهرست میراث دنیای قرار می گیرند بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث دنیای، فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب می شوند و دولت ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.

باتوجه به این موضوع، این نگرانی از سوی مردم و میراث دوستان به وجود آمده که تعرض به این میراث دنیای، واکنش سخت یونسکو را نسبت به موضوع، درپی داشته باشد.

واکنش سخت یونسکو در صورت تعرض به چغازنبیل

احمدرضا حسینی بروجنی معاون میراث فرهنگی خوزستان با غیرقابل قبول دانستن هرگونه تعرض به حریم آثار دنیای عنوان می نماید: عرصه و حریم چغازنبیل در سال 85 مصوب شده و در حریم درجه یک به طور صریح احداث هرگونه کارخانه ممنوع اعلام شده است و ما هم مکلف هستیم ضوابط یک بنای تاریخی را آن گونه که اعلام شده رعایت کنیم.

او در این خصوص می افزاید: ضوابط عرصه و حریم چغازنبیل به طور کامل ابتدا به استانداری خوزستان و از سوی استانداری به تمامی دستگاه های استان ابلاغ شده است.

حسینی با تأکید بر ممنوعیت ساخت و ساز در حریم درجه یک بنای تاریخی چغازنبیل می گوید: با توجه به این که ضوابط عرصه و حریم ابلاغ شده است یک نسخه از این ضوابط در اختیار یونسکو قرار گرفته است که در صورت سرپیچی از آن عواقب خوبی در انتظار بنا نخواهد بود.

او همچنین هشدار می دهد: در صورت تعرض به حریم چغازنبیل، یونسکو این اثر را در معرض خطر اعلام می نماید و ممکن است به صورت دائمی یا موقت آن را از فهرست آثار ثبت دنیای خارج کند.نکته دیگر این که زمین های اطراف چغازنبیل از جمله زمین های بکر و تپه ماهور هستند که از لحاظ طبیعی نیز تسطیح آن ها به محیط بکر خدشه وارد می نماید.

تغییر در ال اونتاش تعامل شهر با نقطه نشانه های طبیعی را برهم می زند

عاطفه رشنویی مدیر پایگاه میراث دنیای چغازنبیل و هفت تپه نیز با تأکید بر لزوم همکاری دستگاه های مختلف اداری، اجرایی و قضایی کشور برای صیانت از میراث فرهنگی اظهار می نماید: به موجب قانون، هرگونه عملیات اجرایی در مرحله امکان سنجی نیازمند استعلام از وزارتخانه است.در مطالعات حوزه میراث فرهنگی، یک اثر به هیچ وجه منفرد نیست و در تعامل کامل با محیط پیرامونش جانمایی و ساخته می گردد و بقا پیدا می نماید.

او یک اثر را بدون بافت طبیعی و جغرافیایی خود اثری بی معنا دانست که مانند درختی بی ریشه محکوم به نابودی در کوتاه ترین زمان است .

او می گوید: چغازنبیل یا ال اونتاش نیز از این قاعده مستتثنی نیست و ساخت و دوام این شهر باستانی در تعامل و هماهنگی کامل با محیط اطراف خود است.مکان شهر با نگاه ویژه به توپوگرافی منطقه و به ویژه طاقدیس سردارآباد انتخاب شده است، از این رو هرگونه تغییر در شرایط آن موجب برهم خوردن تعادل و تعامل شهر و آثار آن با نقطه نشانه های طبیعی و فرهنگی تشکیل دهنده اش خواهد شد.

رشنویی با تأکید بر این که باتوجه به اهمیت شرایط جغرافیایی و طبیعی آثار فرهنگی و تاریخی، مرکز میراث دنیای همیشه علاوه بر جسم اصلی آن اثر، محیط پیرامونی آثار دنیای را از اجرای اصلی سازنده آن آثار می داند می افزاید: این مرکز با توجه ویژه به محیط پیرامون، همیشه از کشورهای عضو، انتظار معرفی و تضمین حراست از حریم آثار را داشته است.

ایران متعهد به اجرای ضوابط کمیته میراث دنیای است

او اظهار می نماید: ایران نیز به عنوان عضوی از کنوانسیون میراث دنیای، با تکیه بر مطالعات باستان شناسی، زمین شناسی و زمین ریخت شناسی، معماری، هیدرولوژی، اقلیم شناسی و... عرصه و حرایم آثار میراث دنیای خود را شناسایی و برای حفاظت از آن ها ضوابطی معین می نماید که باید به تأیید کمیته میراث دنیای برسد.

مدیر پایگاه میراث دنیای چغازنبیل و هفت تپه می گوید: در سطح ملی نیز، علاوه بر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سایر ارگان های دولتی باید در هماهنگی کامل برای حفاظت از میراث فرهنگی قدم بردارند.پایگاه میراث دنیای چغازنبیل و هفت تپه در صف مقدم صیانت و حراست از عرصه و حرایم محوطه میراث دنیای چغازنبیل و محیط پیرامون آن قرار گرفته است و یکی از مهم ترین ضوابط حفاظت از حریم چغازنبیل و جلوگیری از برهم خوردن تعادل اثر با منطقه، ممنوعیت احداث کارخانه و تغییر توپوگرافی در محدوده حریم است.

او با اشاره به این که ممانعت از احداث کارخانه و تسطیح و تغییر توپوگرافی در حریم، ضوابطی هستند که ایران متعهد به اجرای آن به یونسکو شده است تأکید می نماید: از سال 1397 که اولین نشانه های احداث کارخانه قند فانی گستر در حرائم درجه یک و دو معین شد، پایگاه میراث دنیای چغازنبیل در نامه های اداری و با حضور در محل، این فعالیت را ممنوع بیان کرد و مانع ادامه آن شد.

برای اجرای تعهدات از هیچ کوششی دست نمی کشیم

رشنویی با بیان این که ممانعت پایگاه از احداث کارخانه و کوشش مالکان برای انجام آن به مشاخصه ای تبدیل شد که در این دو سال ادامه داشته، می افزاید: در این مدت پایگاه با یاری اداره کل خوزستان و در جلسات متعدد با سایر ارگان های مرتبط مانند فرمانداری، استانداری و دادگستری توانست تا حدودی مانع از فعالیت کارخانه گردد و در آینده نیز از هیچ کوششی برای اجرای تعهدات مبنی بر صیانت عرصه و حرائم میراث فرهنگی فروگذار نخواهد کرد.

شکی نیست که کشور ما دارای تاریخی درخشان از آثار باستانی است که نمونه شاخص آن زیگورات چغازنبیل که مشهورترین و عظیم ترین زیگورات به جا مانده از دوران باستان است. باتوجه به این که زیگورات ها جزو با اهمیت ترین پرستش گاه ها هستند و تعداد آن ها به 40 بنا در سراسر دنیا نمی رسد و چغازنبیل یکی از مشهورترین آن ها در دنیا است، قطعاً وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و اداره کل استان به عنوان متولیان این اثر اجازه نخواهند داد که عاملی آرامش زیگورات چغازنبیل را برهم بزند و خدشه ای به فرهنگ و تمدن این مملکت وارد کند. در این راه، سازمان ها و ارگان ها نیز باید در کنار میراث فرهنگی باشند و تاریخ غنی خود را فراموش ننمایند، چراکه در این صورت، نسل فردا ما را به دلیل گمشده های تاریخی نکوهش خواهند کرد.پس میراثی که ریشه در فرهنگ مردم دارد را قربانی نکنیم.