سفالگری در روستای کلپورگان ریشه در تاریخ و تمدن مردم این منطقه دارد - مجله پیامک

در 25 کیلومتری شهر سراوان روستایی وجود دارد به نام کلپورگان که سفال هفت هزار ساله زنان و مردان آن زبانزد خاص و عام بوده و باعث شد تا آذر سال 96 کارشناسان یونسکو جهت آنالیز ظرفیت های روستا به عنوان نخستین روستای نامزد شده برای ثبت دنیای وارد این روستا شوند و در آذر همان سال جشن ثبت دنیای روستا با حضور رئیس منطقه ای شورای دنیای آسیا و اقیانوسیه برگزار و لوح ثبت دنیای روستا به مردم این منطقه واگذار نمایند.

زنان روستا با حفظ این هنر دستی آن را نسل به نسل و سینه به سینه از مادران به دختران منتقل نموده اند، کاری کردند کارستان و آن اینکه حالا این روستای دورافتاده روی نقشه ایران را همه عاشقان صنایع دستی دنیا می شناسند .

سفال و سفالگری در تمدن ایران از جایگاه برجسته ای برخوردار است و در بلوچستان نیز پیشینه آن به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ بر می گردد.

قدمت سفالهای بدست آمده از محوطه شهر سوخته سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان و دیگر منطقه ها باستانی استان به هزاران سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد.

آنچه توجه دنیایان را به سفال کلپورگان جلب نموده استفاده نکردن از چرخ سفالگری در تهیه سفال است به گونه ای که تمام سفالینه ها با روش های سنتی ابتدایی، بدیع و به یاری دست انجام می گردد.

طرح ها و نقش های سفال کلپورگان نیز کاملاً هندسی است و تداعی نقش های باستانی است تزئینات روی سفالینه ها با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده و حکایت از راز و رمز و خواهش های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورهای او دارد و اغلب نمادها شبیه به نقوش سفال های ما قبل تاریخ و شروع دوره تاریخی است.

در این سفالینه ها لعاب به کار نمی رود بلکه برای تزئین و نقاشی از سنگ تیتوک استفاده می گردد. این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران بخش مهرستان یافت می گردد و رنگ آن معمولاً قهوه ای یا سیاه است. این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن بدست می آید، قهوه ای است.

از نکات جالب درباره این سفال میتوان به دسته آنها اشاره نمود بطوریکه این دسته ها برخلاف سفال های امروزی دیرتر از بخش های دیگر سفال می شنمایند.

سفال کلپورگان اغلب به شکل کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان و قلک ساخته می گردد و اغلب ظرف های ساخته شده آن نیز دارای سرپوش است که گاه خود به عنوان ظرفی مستقل مورد استفاده قرار می گیرد.

تمام تولیدات سفالی پس از ساخت 10 روز در معرض تابش آفتاب قرار می گیرد تا کاملاً خشک شوند و قبل از اینکه به کوره بروند از طریق رنگ تیتوک رنگ آمیزی می گردد تا ظرف همراه با رنگ در یک زمان پخته گردد.

سفالینه های کلپورگان اشکال و کاربردهای متنوعی مانند کوزه، قلیان، انواع ظروف مانند کاسه، بشقاب، پارچ، قندان و اسپند دودکن دارد.

مسئول کارگاه سفال کلپورگان با اشاره به اینکه از هفت سالگی آموزش ساخت سفال را از مادر و مادربزرگ خودآموخته است، اعلام کرد: ثبت روستای کلپورگان به عنوان اولین روستای صنایع دستی دنیا موجب شده تا فروش سفال های ساخت دست بانوان روستا رونق بگیرد و از اقصی نقاط دنیا متقاضی داشته باشیم .

زینت منفرد با بیان اینکه تمامی نقوش بکار رفته بر روی سفال کلپورگان ساخته فکر زنان و مردان در دیار نخل و آفتاب بوده که نسل به نسل منتقل شده است، اضافه کرد: اشکال هندسی مندرج بر روی سفال مانند پارچ و لیوان، قندان، گلاب پاش، گلدان و کاسه از اعتقادات و باورهای مردم منطقه است که با نقوش سفال های پیش از تاریخ هم همخوانی دارد .

وی به چرایی تفاوت سفال کلپورگان با سایر نقاط اشاره نمود و ادامه داد: در ساخت سفال تمام مراحل ظریف سفالگری از طریق زنان انجام می گیرد و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه کیلومتری کارگاه، آماده کردن گل و پختن سفال را انجام می دهند.

این بانوی صنعتگر سراوانی گفت: آنچه توجه دنیایان را به سفال کلپورگان جلب نموده، استفاده نکردن از چرخ سفالگری در تهیه سفال است به گونه ای که تمام سفالینه ها با روش های سنتی ابتدایی، بدیع و به یاری دست انجام می گردد .

وی با بیان اینکه بازار فروش سفال مطلوب بوده و در این رابطه از بستر فضای مجازی برای تبلیغات و بازاریابی هم بهره مند شده ایم، گفت: بهره گیری از ظرفیت های فضای مجازی باعث شده علاوه بر معرفی آثار فاخر صنایع دستی، بازار فروش صنعتگران سفال هم رونق گیرد و محصولات ساخته دست بانوان این دیار مشتریان خارجی را از کشورهایی مانند آلمان و چین به سمت خود جذب کند.

منفرد گفت: این روستا پیش از ثبت دنیای به عنوان تنها موزه زنده سفال دنیا و تنها روستای دنیای سفال شناخته میشد؛ اما ثبت دنیای علاوه بر دلگرمی مردم منطقه باعث رونق گردشگری، بازار فروش و معرفی این هنر با قدمت به دنیایان شد.

وی توضیح داد: با این اقدام هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی از این منطقه تماشا نموده و در این زمینه پذیرای میهمانان در خانه شخصی خود هستم.

این بانوی کارآفرین سراوانی با اشاره به حمایتهای انجام شده از طریق اداره کل میراث فرهنگی پیرامون حضور در نمایشگاه های درون استانی و بعلاوه نمایشگاه های سایر استانها مانند تهران و اصفهان اضافه کرد: حضور صنعتگران در چنین نمایشگاه هایی علاوه بر معرفی آثار صنایع دستی منجر به رونق بازار فروش نیز می گردد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت: در سال 82 موزه سفال کلپورگان در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسید و پس از ثبت سفالگری کلپورگان در لیست آثار میراث ناملموس کشور در راستای حمایت از سفالگران و معرفی هویت تاریخی منطقه، در تیر سال 96 از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان روستای دنیای سفال پیشنهاد شد.

علیرضا جلالزایی گفت: شورای دنیای صنایع دستی در سال 96 کلپورگان را بواسطه سفال هفت هزار ساله اش به عنوان نخستین روستای صنایع دستی دنیا ثبت کرد.

وی اضافه کرد: با دنیای شدن سفال کلپورگان شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی به این روستا هستیم که این امر سبب رونق گردشگری و تحول در حوزه مالی و اجتماعی این منطقه شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان اعلام کرد: سفالگری در روستای کلپورگان ریشه در تاریخ و تمدن مردم این منطقه دارد.

وی گفت: در روستای کلپورگان و سراوان مکانهایی برای فروش سفال راه اندازی شده و علاوه بر این یک سایت به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی نیز تعبیه شده تا مردم از سراسر دنیا بتوانند محصولات کلپورگان را بازدید و خریداری نمایند.

جلالزایی گفت: سعی کردیم با راه اندازی این سایت، دست دلالان را از این صنعت کوتاه کنیم.