آداب و رسوم شب یلدا در گیلان، چله ای که با تجمل همراه شد - مجله پیامک

شب چله یا شب یلدا که به آخرین شب آذر ماه هر سال و فصل پاییز گفته می گردد، از جمله این روزها است. این روز در بین مردم و اقوام مختلف دارای صندلی خاص و در هر شهر و دیاری دارای آداب ویژه ای است.

یلدا به طولانی ترین شب سال معروف است که همه ساله مردم ایران زمین در هرکجای این کره خاکی که باشند در کنار خانواده به ویژه بزرگترهای فامیل حضور یافته و با پهن کردن سفره و گذاشتن میوه، آجیل و شیرینی های سنتی گرد هم جمع گردیده و این سنت کهن ایرانی را گرامی می دارند.

هرچند این روزها برخی از ایرانیان و عده ای از جوانان امروزی بیش از آنکه به فرهنگ، سنت، آداب و رسوم کهن و زیبای خود توجه نمایند درگیر دریافت جشن های خارجی هستند ولی با این حال هستند افرادی که هنوز آیین کهن سرزمین خود را فراموش ننموده و در زمان مقرر آن را در کنار افراد خانواده و فامیل خود جشن می گیرند.

مردمان شهرها و روستاهای استان گیلان برای این شب آداب و رسوم خاص فرهنگ خود را داشته و آن را جشن می گیرند.

در این شب معمولا افرادکوچک فامیل به خانه بزرگترها رفته و درکنار سایر اقوام خود جشن گرفته و به خوردن خوراکی های مخصوص این شب و خواندن حافظ و شاهنامه می پردازنند.

یکی از چیزهایی که مردم شهرها و روستاهای گیلان حتما آن را برای گذاشتن بر روی سفره شب یلدای خود تهیه می نمایند هندوانه است زیرا آنها معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی ننموده و در زمستان نیز سرما را حس نمی کند.

یکی دیگر از میوه های محلی که حتما باید در سر سفره شب یلدای گیلانیان وجود داشته باشد در زبان محلی به آن آوکونوس یا به زبان فارسی ازگیل گفته می گردد که روش خاصی برای تهیه آن وجود دارد. مردم این استان در فصل پاییز، ازگیل خام را تهیه و در خمره ای که آن را از آب و مقداری نمک پر نموده اند می ریزند و خمره را در گوشه ای خارج از هوای گرم اتاق می گذارند.

ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می گردد، آوکونوس یا ازگیل آب نموده در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده یافت می گردد و هر وقت هوس نمایند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه بخورند آن را از خمره بیرون آورده و با نمک و گلپر میل می نمایند.

مردمان این سامان آداب و رسوم دیگری نیز برای این شب دارند که در اکثر مناطق این استان انجام می گردد البته هستند شهرها و روستاهایی از استان گیلان که دارای رسوم خاص خود هستند.

یکی دیگر از آداب و رسوم این شب که در اکثر شهرهای ایران نیز انجام می گردد بردن چله ای برای تازه عروس و دامادهایی است که در آن سال نامزد یا عقد نموده اند رسمی که براساس آن خانواده داماد سینی که به آن طَبق گفته می گردد برای خانواده نوعروس می فرستد. در این طَبق میوه و خوراکی ها و تنقلات ویژه شب چله به زیبایی آراسته گردیده و در وسط طَبق هم یک ماهی بزرگ (معمولا ماهی سفید) تازه و خام همراه با تزیین سبزیجات قرار می گیرد که معتقدند باعث خیر و برکت و فراوانی روزی زوج جدید و همچنین سلامت و باروری نوعروس می گردد.

البته متاسفانه این روزها این رسم زیبا و ساده در خانواده هایی که دارای نوعروس و نوداماد هستند با تجمل آمیخته گردیده و پر هزینه و با زرق و برق بیشتری برگزار می گردد و شاید اگر از بزرگترها و مادربزرگ و پدربزرگ ها بپرسی این مراسم دیگر سادگی و صافی گذشته را ندارد.

دریافت فال هندانه پوس پوست هندوانه نیز در میان مردمان برخی روستاهای گیلان هنوز انجام می گردد. جوانان دم بخت خانواده ها برای دریافت این فال، هندوانه ای را از طول به چهار قسمت می نمایند و پوست های هندوانه را به پشت سر خود می اندازند. هرگاه پوست هرچهار قاچ هندوانه به سمت پوست سبز آن بیافتد یعنی نیت فرد بسیار مناسب و خوب است اما اگر دو قاچ آن سمت قسمت سفید پوست هندوانه و دو طرف دیگر سمت سبز آن باشد یعنی نیت بد است و همچنین اگر هر چهار قاچ هندوانه به سمت قسمت سفید آن باشد یعنی نیت بسیار بد است.

خواندن شعر محلی در هنگام قاچ کردن هندوانه شب یلدا نیز یکی دیگر از سنت ها و آداب مردمان روستاهای شرق استان گیلان است که بزرگتر فامیل هنگام قاچ کردن هندوانه می خواند امشب شب چله خانم جیر زیر پله چاقو بزنیم هندانه کله سر.